Astudiaeth arloesol yn dangos effeithiau cyfergydion lluosog mewn chwaraewyr rygbi wedi ymddeol

Mae astudiaeth wyddonol arloesolwedi dangos bod effeithiau cyfergyd lluosog mewn chwaraewyr rygbi yn parhau i gael effaith ar eu hymennydd hyd yn oed mewn ymddeoliad. Dan arweiniad tîm o ymchwilwyr yn Labordy Ymchwil Niwrofasgwlaidd, Prifysgol De Cymru, archwiliodd yr astudiaeth effaith cyf ergydion cyson a gynhaliwyd dros ddau ddegawd o chwarae rygbi'r undeb. Mae’r canfyddiadau, a gyhoeddwyd yn ‘Ffisioleg Arbrofol’, yn taflu goleuni ar y symptomau parhaus o cyfergyd a brofir gan chwaraewyr sydd wedi ymddeol a’u galluoedd gwybyddol diffygiol, a allai gynyddu eu bregus rwydd i ddementia yn ddiweddarach mewn bywyd.

Yn yr astudiaeth arloesol hon, cymharodd ymchwilwyr chwaraewyr rygbi wedi ymddeol ag oedran, addysg, a rheolyddion ffitrwydd nad oedd ganddynt unrhyw hanes o chwaraeon cyswllt na chyfergyd. Nododd yr ymchwil achos tebygol dros y materion hyn; gostyngiad yn llif y gwaed i'r ymennydd oherwydd gostyngiad mewn argaeledd nitrig ocsid. Mae ocsid nitrig yn gemegyn hanfodol sy'n helpu rhydwelïau i ymlacio a darparu'r ocsigen a'r glwcos angenrheidiol ar gyfer gweithrediad cywir yr ymennydd.

Dywedodd Professwr Damian Bailey, prif ymchwilydd yr astudiaeth: "Dyma'r astudiaeth gyntaf i benderfynu pam mae digwyddiadau cyswllt a achosir gan natur gorfforol llwyr chwarae rygbi'r undeb yn ddrwg i'r ymennydd yn y tymor hir. Mae ein hymchwil yn rhoi cipolwg newydd ar effeithiau hirdymor cyfergyd cyson. Trwy ddeall y mecanweithiau a biofarcwyr sylfaenol iechyd yr ymennydd, gallwn amddiffyn chwaraewyr yn well trwy gydol eu gyrfaoedd a datblygu ymyriadau wedi'u targedu i wella llif gwaed yr ymennydd a gweithrediad gwybyddol."

Mae arwyddocâd y darganfyddiad hwn yn ymestyn y tu hwnt i rygbi, gyda goblygiadau i chwaraeon cyswllt eraill a nodweddir gan cyfergyd cyson, gan gynnwys bocsio, crefft ymladd gymysg, pêl-droed, pêl-droed Americanaidd, hoci, a rasio ceffylau. Mae canfyddiadau’r astudiaeth yn cyd-fynd â chyfraniadau Professwr Bailey i Ganllawiau Cyfergyd cyntaf y DU ar gyfer Chwaraeon Llawr Gwlad, a ddatblygwyd ar y cyd â Llywodraeth y DU a’r Gynghrair Chwaraeon a Hamdden. Nod y canllawiau hyn sy'n seiliedig ar dystiolaeth yw nodi, rheoli ac atal effeithiau dinistriol anafiadau pen a chyfergyd mewn chwaraeon amrywiol.

Ychwanegodd Professwr Bailey: "Un o'r arsylwadau mwyaf trawiadol o'n hymchwil oedd y diffyg ymwybyddiaeth o gyfergyd yn ystod gyrfaoedd gweithredol yr athletwyr hyn sydd wedi ymddeol. Roedd chwaraewyr yn aml yn parhau i chwarae er gwaethaf profi symptomau cyfergyd clasurol."

Er mwyn cynnal yr ymchwil, mabwysiadodd y tîm, gan gynnwys yr ymchwilydd cyd-arweiniol, Dr Thomas Owens, ddull ffisiolegol integredig, gan gydweithio â thîm amlddisgyblaethol o wyddonwyr biofeddygol ac arbenigwyr meddygol. Buont yn dadansoddi biofarcwyr iechyd ymennydd 20 o chwaraewyr rygbi wedi ymddeol, tua 64 oed, a oedd wedi dioddef cyfergyd dros fwy na dau ddegawd o chwarae ar lefel ranbarthol a rhyngwladol. Cymharwyd y chwaraewyr hyn â 21 o reolwyr cyfatebol nad oedd ganddynt unrhyw hanes o chwaraeon cyswllt na chyfergyd. Roedd yr asesiadau’n cynnwys symptomau cysylltiedig â chyfergyd, biofarcwyr a gludir yn y gwaed, mesuriadau llif gwaed yr ymennydd, a phrofion gweithrediad gwybyddol.

Er bod yr astudiaeth yn darparu mewnwelediadau gwerthfawr, mae ganddi hefyd gyfyngiadau. Roedd yr ymchwil yn dibynnu ar adroddiadau hanesyddol cyfranogwyr o gyswllt a chyfergyd, a all fod yn destun gwallau adalw. Mae angen astudiaethau yn y dyfodol gyda meintiau sampl mwy a chynlluniau hydredol i olrhain newidiadau iechyd ymennydd dros yrfa ac ymddeoliad chwaraewr, gan ymgorffori technegau niwroddelweddu ar gyfer dealltwriaeth gynhwysfawr o newidiadau strwythurol i'r ymennydd.

Ar ôl ymddeol o chwaraeon proffesiynol, mae athletwyr yn newid eu ffordd o fyw, fel diet gwael, dibyniaeth ar alcohol a diffyg ymarfer corff, a allai gyflymu eu dirywiad gwybyddol. Camau nesaf yr ymchwilwyr fydd ehangu’r astudiaeth i chwaraewyr rygbi sydd wedi ymddeol yn ddiweddar er mwyn nodi’r ‘pwynt tyngedfennol’ pan fydd y dirywiad gwybyddol hwn yn cyflymu. Maent hefyd yn bwriadu ymestyn eu hymchwiliadau i athletwyr o chwaraeon cyswllt eraill sydd wedi cael diagnosis o enseffalopathi trawmatig cronig "tebygol", math o ddementia sy'n gysylltiedig ag anafiadau ailadroddus i'r ymennydd. Nod y tîm yw archwilio gwahaniaethau posibl yn iechyd yr ymennydd rhwng athletwyr gwrywaidd a benywaidd mewn gwahanol chwaraeon cyswllt, yn ogystal â gwrth fesurau newydd fel oeri'r ymennydd a therapi gwrthocsidiol wedi'i dargedu ar gyfer gwell amddiffyniad.