Pedwar act cerddoriaeth Gymreig ar eu cynnydd i beri i'ch rhestr chwarae danio
22 Ebrill, 2024
Mae Cymru wastad wedi cael mwy na'i chyfran deg o gerddorion gwych. O Tom Jones a Shirley Bassey yn y 1960au, i Budgie a Badfinger yn y 1970au, The Alarm yn yr 1980au a'r Super Furry Animals, Catatonia a Manic Street Preachers yn ystod Britpop y 1990au.
Gan yr Athro Paul Carr, Athro mewn Dadansoddi Cerddoriaeth Boblogaidd, a Robert Smith, Uwch Ddarlithydd Cerddoriaeth Boblogaidd
Ers hynny, mae Marina, Funeral For a Friend a Bullet For My Valentine wedi bod ymhlith y bandiau cerddorol diweddar mwy poblogaidd i ddod allan o Gymru. Ac mae'r sin gerddoriaeth Gymraeg heddiw yn parhau i gynnwys amrywiaeth enfawr o artistiaid sy'n creu llu o arddulliau.
Dyma bedair act ar eu cynnydd sy'n parhau â'r traddodiad a osodwyd gan eu rhagflaenwyr.
Cerys Hafana
Ers rhyddhau ei halbwm cyntaf Cwmwl yn 2020, mae'r delynores a'r aml-offerynnwr Cerys Hafana wedi dod i'r amlwg fel un o'r lleisiau mwyaf gwreiddiol mewn cerddoriaeth werin gyfoes yng Nghymru. Gan gymysgu gwerin ag arddulliau mwy modern, mae Hafana yn canu’r delyn, offeryn cenedlaethol Cymru.
Drwy herio caneuon gwerin traddodiadol Cymru a chyfansoddi ei cherddoriaeth ei hun, weithiau’n finimalaidd ei dylanwad, mae Hafana yn parhau ac yn torri gyda thraddodiad.
Ar ei hail albwm Edyf (2022), defnyddiodd Havana archif Llyfrgell Genedlaethol Cymru i atgyfodi hen lawysgrifau gwerin. Mae recordiadau fel Cilgerran a Chomed 1858 yn dangos emosiwn cyfriniol sydd rywsut yn cyfuno hen alawon â threfniadau mwy cyfoes.
Minas
Mae ffans James Minas, neu Minas, yn ei alw'n artist hip-hop. Ond mae'r cynhyrchydd a’r arweinydd band o Gaerdydd yn gweld ei waith fel rhan o linach ôl-pync sy'n dathlu annibyniaeth ac amrywiaeth greadigol. Mae'n hapus gydag unrhyw nifer o labeli genre, cyn belled â'u golygir yn garedig.
Mae cerddoriaeth Minas yn sicr yn defnyddio egni pync fel ffordd o gysylltu â’r byd a deall sut y mae’n gweithio. Er enghraifft, mae'r gân All My Love Has Failed Me yn don hir o adrenalin dig, sy’n haenu rhythmau monoton gan adeiladu i riffiau dolen fer. Mae'n cymryd dau funud i newid cord, ond mae'r gerddoriaeth yn gyson yn adeiladu ac yn esblygu hyd at y pwynt hwnnw.
Roedd rhieni Minas yn pyncs felly clywodd y math yma o gerddoriaeth yn blentyn. Ond fel sy'n amlwg ar ganeuon fel Payday, mae grime hefyd yn dylanwadu arno, ac fe helpodd hynny ef i hogi ei sgiliau cynhyrchu cyn mynd â'i fand a'i gerddoriaeth i'r llwyfan.
Yn falch o'i hunaniaeth Gymreig a Groegaidd ac wedi tyfu i fyny o amgylch gwahanol acenion y brifddinas a'r cymoedd, nid yw Minas byth yn meddwl sut i siarad na chanu wrth berfformio. Yn ei acen Caerdydd amlwg, ni fydd yn gwneud mwy na thri chynnig ar drac wrth recordio. Mae'n anelu at y gwrthwyneb i "weithgynhyrchu" trwy gadw'r teimlad byw, hyd yn oed yn y stiwdio.
VRï
Dechreuodd y triawd VRï yng Nghaerdydd pan ddarganfu myfyrwyr cerddoriaeth glasurol, Jordan Price Williams a Patrick Rimes, ddiddordeb cyffredin yn eu cerddoriaeth, iaith a thraddodiadau gwerin brodorol Cymru. Ynghyd ag Aneurin Jones, maent yn cyfuno dull cerddoriaeth glasurol ac offeryniaeth dwy ffidil a sielo gyda cherddoriaeth ac egni gwerin Cymru. Mae'r tri yn canu ar y traciau hefyd.
Yn fyw, mae'r band yn helpu eu cefnogwyr i brofi ymdeimlad o berchnogaeth dros y gerddoriaeth. Maent wedi rhyddhau dau albwm hyd yma, Tŷ Ein Tadau yn 2019 ac Islais A Genir yn 2022. Mae'r gân Cainc Sain Tathan yn nodweddiadol o'u harddull, gyda'i threfniadau clyfar a'i chyfuniad o leisiau ac offerynnau, cân a chyffro.
Mae'r gerddoriaeth maen nhw'n ei chwarae wedi bod drwy ddwylo Cymry ers cannoedd o flynyddoedd ac mae'n gynnyrch y rhai sydd wedi bod yn gofalu, ei churadu a'i dathlu ers canrifoedd. Mae egni a manylder eu trefniadau a'u perfformiadau yn ei roi mewn dwylo diogel i’w gario ymlaen ar gyfer y genhedlaeth nesaf.
Nogood Boyo
Mae'r trac One Day yn dweud llawer am y band Nogood Boyo, a enwyd ar ôl cymeriad yn nrama Dylan Thomas, Under Milk Wood. Mae'n ddwyieithog gyda llinellau eiledol yn Gymraeg a Saesneg, ond nid yw’r llinellau yn gyfieithiadau union a bydd gwrandawyr dwyieithog yn profi rhywbeth gwahanol. Mae'r trac yn cyfuno cerddoriaeth roc a dawns electronig gyda ffidil ac acordion arddull gwerin. Mae hefyd mewn curiad 6/4 rhyfedd melodaidd sy'n dal y dawnsiwr annoeth neu feddw.
Mae'r fideo yn codi het Gymreig i arswyd gwerinol a'r pethau rhyfedd honedig y mae pobl wledig yn ei wneud - fel siarad iaith sydd wedi goroesi bron i 750 mlynedd o orthrwm, yn ôl pob sôn, sydd ond drwy gael ei siarad pan fydd person Saesneg yn mynd i mewn i'r ystafell.
Yn fyw, mae'r band yn pefrio gydag egni ac yn swyno cynulleidfa ffyddlon i mewn i dorf dawnsio egnïol sy'n dilyn, ac yn canu, pob gair o bob cân. Mae Nogood Boyo wedi bathu'r label "trash-trad" ond mae hyn yn cuddio cynildeb y deunydd. Ac mae ymrwymiad y band i asio cerddoriaeth draddodiadol gyda ffurfiau cyfoes yn crynhoi'n daclus y caneuon mwy dan ddylanwad rap, fel Not My King. Gadewch i ni ddweud nad yw Nogood Boyo yn edrych i fod ar unrhyw restrau anrhydeddau sydd ar ddod.
Mae'r erthygl hon yn cael ei hailgyhoeddi o The Conversation o dan drwydded Creative Commons. Darllenwch yr erthygl wreiddiol.