Dywed Starmer y dylai mewnfudwyr siarad Saesneg – ond mae holl ieithoedd y DU yn bwysig ar gyfer integreiddio

Mae'r Athro Mike Chick, Uwch-ddarlithydd TESOL / Saesneg ym Mhrifysgol De Cymru, Dr Gwennan Higham, Uwch-ddarlithydd yn y Gymraeg ym Mhrifysgol Abertawe, a Sarah Cox, Cymrawd Ymchwil yn y Brifysgol Agored, yn ysgrifennu ar gyfer The Conversation ar pam nad Saesneg yw'r unig iaith bwysig yn y DU.

Pan ddywedodd Keir Starmer: “If you want to live in the UK, you should speak English”, fe wnaeth ddatgelu rhagdybiaeth – mai Saesneg yw'r unig iaith sy'n cyfrif yn y DU.

Nid yn unig y mae'r farn hon yn anwybyddu amrywiaeth ieithyddol gyfoethog y DU, ond mae hefyd yn groes i'r polisïau iaith sy'n cael eu datblygu ar draws y gwledydd datganoledig.

Er bod cynigion diweddaraf llywodraeth y DU ar fewnfudo yn trin hyfedredd Saesneg fel y prif lwybr i integreiddio, mae llywodraethau yn yr Alban, Cymru a Gogledd Iwerddon yn cymryd dulliau gwahanol.

Mae mewnfudo yn fater a reolir gan San Steffan. Ond mae integreiddio, gan gynnwys addysg iaith, wedi'i ddatganoli. Mae hynny'n golygu bod pob gwlad yn y DU yn gosod ei chyfeiriad ei hun.

Lloegr

Er gwaethaf pwyslais gwleidyddol mynych ar ddysgu a phrofi Saesneg fel allwedd i integreiddio, nid oes gan Loegr strategaeth genedlaethol ar gyfer integreiddio mudwyr neu ffoaduriaid. Nid oes ganddi bolisi ledled Lloegr ychwaith ar gyfer Addysgu Saesneg i Siaradwyr Ieithoedd Eraill (ESOL).

Yn lle hynny, gwneir penderfyniadau am ddosbarthiadau iaith yn lleol ond mae'r ddarpariaeth yn anwastad. Mewn rhai ardaloedd, mae'r gefnogaeth wedi'i threfnu'n dda ac yn hygyrch. Mewn eraill, prin ei bod yno.

Er gwaethaf diffyg arweinyddiaeth genedlaethol, mae'r sector ESOL yn Lloegr wedi elwa ers tro o actifiaeth ar lawr gwlad. Mae sefydliadau fel The National Association for Teaching English and Community Languages to Adults  ac  English for Action  wedi bod yn lleisiol wrth ymgyrchu dros well cyllid. Mae ymchwilwyr ac athrawon hefyd yn parhau i alw am strategaeth gydgysylltiedig ar gyfer integreiddio mudwyr a ffoaduriaid.

Cymru

Mewn cyferbyniad, mae Llywodraeth Cymru wedi gwneud addysg iaith yn rhan graidd o'i pholisïau integreiddio blaengar. Mae ei huchelgais i ddod yn “genedl noddfa” gyntaf yn y byd yn cael ei hategu gan fesurau ymarferol. Mae hyn yn cynnwys polisi addysg iaith bwrpasol ar gyfer mudwyr, sy'n canolbwyntio'n bennaf ar Saesneg fel Ail Iaith – yr unig un o'i fath yn y DU.

Cyhoeddwyd y strategaeth genedlaethol ESOL gyntaf yn 2014, a'i diwygio yn 2018, a bydd yn cael ei diweddaru eleni yn dilyn adolygiad.

Mae cyflwyno'r Gymraeg fel elfen o addysg iaith mudwyr yn helpu i adeiladu cymdeithas fwy cynhwysol ac amlddiwylliannol hefyd. Mae'n dangos i ddysgwyr fod gan bob iaith, gan gynnwys eu mamiaith, rôl i’w chwarae mewn cenedl fodern ac amlieithog.

Yr Alban

Ers 2014, mae'r Alban wedi gweithredu tair strategaeth integreiddio ffoaduriaid. Mae'r New Scots refugee integration strategy wedi'i chydnabod yn rhyngwladol fel model o arfer da. Mae'n mabwysiadu dull amlieithog, rhyngddiwylliannol, gan bwysleisio y dylai dysgu ieithoedd gynnwys ieithoedd cartref ac iaith neu ieithoedd y gymuned newydd, a all gynnwys Gaeleg, Sgoteg a Saesneg.

Roedd gan yr Alban ddwy strategaeth ESOL olynol o 2007 i 2020. Datblygwyd y rhain mewn ymgynghoriad â dysgwyr ESOL a manylwyd ar lwybrau dilyniant clir i hyfforddiant pellach, addysg a chyflogaeth. Ond cawsant eu terfynu o blaid strategaeth dysgu oedolion ehangach yn 2022 sy'n cwmpasu pob dysgwr sy'n oedolion yn hytrach na dim ond anghenion mudwyr.

Roedd yn benderfyniad a feirniadwyd gan rai oherwydd pryderon ynghylch colli ffocws ar anghenion penodol dysgwyr ESOL, a lleihau llais dysgwyr ac athrawon ESOL yn yr Alban.

Gogledd Iwerddon

Yng Ngogledd Iwerddon, nid oes polisi iaith penodol ar gyfer mewnfudwyr eto. Ond mae ei strategaeth integreiddio ffoaduriaid drafft o leiaf yn cydnabod pwysigrwydd iaith wrth helpu mewnfudwyr i deimlo eu bod yn cael eu "gwerthfawrogi a'u parchu".

Yn 2022, rhoddodd Identity and Language (Northern Ireland) Act statws swyddogol i'r Wyddeleg, ac i Sgoteg Wlster fel iaith leiafrifol. Serch hynny, mae strategaeth integreiddio ffoaduriaid Gogledd Iwerddon yn canolbwyntio'n llwyr ar ddosbarthiadau Saesneg fel y brif ddarpariaeth addysg iaith.

Fodd bynnag, yr hyn sy'n gyffredin i bob gwlad yn y DU yw tanariannu cronig. Mae addysg oedolion, lle mae cyllid ESOL yn eistedd ar draws y pedair gwlad, bellach yn wynebu mwy o doriadau sy'n golygu y bydd llawer o ddysgwyr iaith yn parhau i wynebu rhestrau aros hir ar gyfer dosbarthiadau.

Ond mae sut mae addysg iaith i fudwyr, yn enwedig mewnfudwyr sy'n ceisio lloches yn y DU, yn cael ei hamgyffred, ei threfnu a'i darparu yn hanfodol i feithrin cynhwysiant, hyrwyddo integreiddio a rhoi ymdeimlad o berthyn. Gall datblygu cymhwysedd yn iaith neu ieithoedd cryfaf y genedl sy’n cynnal alluogi mewnfudwyr i lywio systemau iechyd, tai neu nawdd cymdeithasol. Gall eu helpu i ymdopi ag anghenion bywyd bob dydd ac i ddefnyddio eu sgiliau a'u gwybodaeth i fynd i mewn i waith neu addysg.

Mae llawer o bobl sy'n ceisio lloches wedi profi trawma o ganlyniad i orfod mudo. Mae hyn yn ei gwneud hi'n hanfodol bod darpariaeth iaith yn ystyriol o drawma ac yn cydnabod sgiliau amlieithog presennol dysgwr. Mae hefyd yn bwysig ei bod wedi'i llunio o amgylch eu hanghenion, nid yn unig ar asesiadau allanol o hyfedredd Saesneg.

Gwerth amlieithrwydd

Mae addysg amlieithog yn fwy na dim ond peth braf i'w gael. Mae tystiolaeth gynyddol bod gwerthfawrogi'r ieithoedd y mae ffoaduriaid eisoes yn eu siarad, a chydnabod eu sgiliau ieithyddol fel asedau, yn gwella lles, yn meithrin hyder ac yn gwella cynhwysiant cymdeithasol.

Yn rhy aml yn y DU, mae dysgu ieithoedd yn cael ei drin fel amod ar gyfer derbyniad, yn hytrach na hawl a all alluogi perthyn. Mae hynny'n peryglu tanseilio'r union integreiddio y mae llunwyr polisi yn honni eu bod yn ei gefnogi.

Os yw'r DU o ddifrif ynglŷn â bod yn wladwriaeth fodern, gynhwysol ac amlddiwylliannol, rhaid iddi gofleidio'r realiti ei bod hefyd yn amlieithog, ac y gall gwahanol genhedloedd ddewis gwahanol lwybrau i groesawu'r rhai sy'n ceisio lloches.

 

Ailgyhoeddwyd yr erthygl hon o The Conversation o dan drwydded Creative Commons. Darllenwch yr erthygl wreiddiol. Barn yr awdur(on) yw'r rhai a fynegir yn erthyglau The Conversation ac nid ydynt o reidrwydd yn adlewyrchu barn Prifysgol De Cymru.