Mae ymchwil yn nodi heriau y dylid mynd i'r afael â nhw wrth wraidd integreiddio iechyd a gofal cymdeithasol

Mae ymchwil dan arweiniad Prifysgol De Cymru (PDC) wedi nodi materion sydd wrth wraidd Cronfa Integreiddio Rhanbarthol (RIF) Llywodraeth Cymru ar gyfer Iechyd a Gofal Cymdeithasol, gwerth £146 miliwn.

Mae RIF yn rhaglen ariannu pum mlynedd gyda'r nod o sefydlu a phrif ffrydio chwe model cenedlaethol newydd o ofal integredig i gyflawni'r weledigaeth o 'Cymru Iachach: cynllun hirdymor Llywodraeth Cymru ar gyfer Iechyd a Gofal Cymdeithasol'. Mae darparu gofal integredig, lle mae sefydliadau a gweithwyr gofal proffesiynol yn cydweithio, yn hanfodol i wella canlyniadau i bobl sy'n defnyddio gwasanaethau iechyd a gofal cymdeithasol.

Mae'r RIF yn allweddol i yrru newid a thrawsnewid ar draws y maes iechyd a gofal cymdeithasol. Mae ei grwpiau poblogaeth â blaenoriaeth yn cynnwys pobl hŷn (gan gynnwys pobl â dementia), plant a phobl ifanc ag anghenion cymhleth, pobl ag anableddau dysgu a chyflyrau niwroddatblygiadol, gofalwyr di-dâl, a phobl ag anghenion lles emosiynol ac iechyd meddwl.

Dyfarnwyd contract o dros £1m i Sefydliad Iechyd a Gofal Cymdeithasol Cymru (WIHSC), sydd wedi'i leoli yn PDC, i arwain gwerthusiad o'r RIF. Mae'r rhaglen waith tair blynedd yn gydweithrediad rhwng PDC, Prifysgol Brunel Llundain, OB3 Research, Prifysgol Abertawe, a Choleg Brenhinol y Llawfeddygon Iwerddon.

Wedi'i gyhoeddi gan Lywodraeth Cymru, mae adroddiad cyntaf yr astudiaeth (O theori i ymarfer) yn tynnu sylw at chwe mater allweddol y mae angen mynd i'r afael â nhw a'u cydbwyso os yw RIF am gyflawni ei nodau:

• Aliniad a Dyhead: Mae'r RIF wedi'i gynllunio i gyflawni nodau polisi penodol, ond mae hefyd yn anelu at gyflawni newidiadau ehangach a mwy uchelgeisiol wrth greu gwasanaethau di-dor.
• Rheoli a Chydweithio: Gall y cydbwysedd rhwng rheolaeth ganolog a'r angen am waith tîm a gwneud penderfyniadau ar y cyd newid dros amser, gan greu dynameg pŵer y mae angen ei rheoli.
• Cywirdeb a Hyblygrwydd: Mae tensiwn rhwng cadw at ganllawiau'r RIF, a rhoi'r hyblygrwydd sydd ei angen ar dimau lleol i addasu i heriau'r byd go iawn.
• Atebolrwydd ac Ymreolaeth: Er bod angen atebolrwydd clir a gwario arian cyhoeddus, mae yna awydd hefyd am fwy o annibyniaeth yn y ffordd y gwneir penderfyniadau, a sut y cymerir camau gweithredu.
• Cyfrifoldeb a Phartneriaeth: Nid yw bob amser yn glir pwy sy'n bennaf gyfrifol am waith y Gronfa, ac mae cwestiynau'n parhau ynghylch faint o wir bartneriaeth sydd ei angen i gyflawni ei nodau.
• Strwythur ac Effaith: Nod y RIF yw trawsnewid y systemau presennol, ond mae'n gweithredu o fewn strwythurau sefydliadol cyfredol, a all wneud sicrhau newid ystyrlon yn fwy cymhleth.

Dywedodd yr Athro Mark Llewellyn, Cyfarwyddwr WIHSC: "Yn ogystal â'r pwyntiau uchod, rydym hefyd wedi cyflwyno 11 'maes i'w hystyried ymhellach', sef cwestiynau ynghylch gweithio gyda'n gilydd, casglu data, adrodd ac adnoddau, a datblygu modelau gofal newydd.

Mae’r systemau iechyd a gofal yng Nghymru, fel sy’n wir ar draws y DU, yn wynebu pwysau difrifol ar adnoddau. Mae'r RIF yn ceisio newid system mewn amser real, system sydd dan straen sylweddol. Mae datblygu prosiectau ar draws y rhanbarthau yn gweld dulliau arloesol o ddarparu gwasanaethau gofal a chymorth yn ystod y flwyddyn drawsnewidiol o'r Gronfa Gofal Integredig a'r Gronfa Bontio i'r RIF.

"Fodd bynnag, mae hyn yn gyfle unigryw i ailfeddwl sut y gall iechyd a gofal cymdeithasol weithio gyda'i gilydd yn fwy effeithiol. Drwy fynd i'r afael â'r tensiynau hyn a meithrin gwir gydweithio, mae gennym y potensial i greu system fwy integredig sy'n sicrhau gwell canlyniadau i'r bobl sydd ei angen fwyaf trwy ddatblygu modelau gofal integredig."